Een traumacentrum is een centrum van het hoogste niveau in Nederland voor de opvang van slachtoffers na een trauma. Een trauma is elke vorm van geweld die van buitenaf op een lichaam inwerkt. Hierbij valt te denken aan verkeersongevallen, arbeidsongevallen, ongevallen door geweld en ongevallen in en rondom huis.

In Nederland overlijden jaarlijks 2100 mensen onder de vijftig jaar  als gevolg van een trauma. Trauma is dan ook een van de belangrijkste doodsoorzaken bij personen onder de vijftig jaar.

Traumapatiënten kunnen direct overlijden aan de gevolgen van het letsel, maar ook in een latere fase, door complexe reacties van het lichaam op het trauma. Bij patiënten die het ongeval overleven kan sprake zijn van blijvende schade. Meervoudig letsel is een van de belangrijkste oorzaken voor het verlies van arbeidsproductieve jaren in Nederland. Ons doel is patiënten weer zelfstandig te kunnen laten functioneren, zoveel mogelijk op hetzelfde niveau als voor hun ongeval.

Naast de opvang van traumapatiënten, heeft een traumacentrum enkele bijzondere taken, waaronder het opzetten van een regionaal samenwerkingsverband tussen hulpverleners in de traumazorg.

Bij een acute, levensbedreigende aandoening als gevolg van een trauma, moet zo spoedig mogelijk zorg verleend worden om overlijden of verdere gezondheidsschade te voorkomen.

Om kwalitatief goede zorg aan deze patiënten te kunnen bieden, bestaat de traumazorg uit multidisciplinaire (be)handelingen van onder andere traumachirurgen, neurologen, neurochirurgen, orthopeden, anesthesisten, spoedeisende hulpartsen, intensivisten en gespecialiseerde verpleegkundigen. Soms is ook de hulp nodig van andere specialismen zoals kaakchirurgen, oogartsen, KNO-artsen en plastisch chirurgen.

De traumachirurg is in de meeste gevallen de hoofdbehandelaar en spin in het web van deze multidisciplinaire aanpak. Tot de bijzondere expertise van de traumachirurgen behoren: letsels van de borstkas en borstholte, buikorganen, bekken en heupkom en pols-, knie-, enkel- en complexe voetletsels.

De breuken van het aangezicht worden door de kaakchirurgen behandeld en breuken van de wervelkolom door de orthopeden. De neurochirurgen behandelen letsels waarbij de hersenen betrokken zijn.

Het in het ETZ gevestigde Netwerk Acute Zorg Brabant (NAZB) zorgt ervoor dat er regionaal goede afspraken gemaakt zijn over de opvang en behandeling van patiënten met een acute zorgbehoefte. Het opbouwen, onderhouden en coördineren van een acuut zorgnetwerk is de belangrijkste taak van NAZB.

Het netwerk heeft een regiefunctie in de regionale acute zorg en werkt samen met ketenpartners als ambulance diensten, ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Voor meer informatie zie www.nazb.nl.
 

Nederland beschikt over zes traumahelikopters. Deze traumaheli’s behoren tot de ANWB en zijn ingedeeld bij het ‘Mobiel Medisch Team’ (MMT) van de desbetreffende regio. Het MMT staat 24 uur per dag paraat en beschikt niet alleen over een traumaheli maar ook over een rijvoertuig, om bij slechtere weersomstandigheden of technische defecten aan de heli alsnog inzetbaar te zijn.

Het MMT bestaat uit drie bemanningsleden; de piloot (vaak oud-luchtmacht), de verpleegkundige en de arts. De verpleegkundige is ook werkzaam op de ambulance of Spoedeisende Hulp. De achtergrond van de arts is traumachirurg of anesthesioloog.

Foto: Jimmy van Drunen Photography (@JimmyFotografie)

Het MMT is een aanvulling op de zorg van de ambulance. De traumahelikopter heeft de nodige hulpmiddelen aan boord zoals:

• medische apparatuur: beademing, medicijnpomp en bewaking van de vitale functies;
• medicatie voor bijvoorbeeld pijnstilling en narcose;
• materiaal om op straat levensreddende handelingen uit te voeren.

Een reanimatie, (auto)ongeval met beknelling of andere zware letsels zijn redenen om het MMT in te zetten.

Hoe gaat dat in zijn werk?

De meldkamer ontvangt een 112-melding. De meldkamer bepaalt of het MMT gelijktijdig wordt ingezet met de aanrijdende ambulances en overige hulpdiensten. Twee minuten na de melding aan het MMT is de heli aanvliegend naar het incident. De vliegtijd ligt vaak in een cirkel van 15 tot 20 minuten. Het team kan ook ingezet worden buiten het eigen inzetgebied. 

Wanneer de traumahelikopter ter plaatse is gaan de verpleegkundige en arts naar het incident, de piloot wacht bij de helikopter. De arts en verpleegkundige versterken hiermee de hulpdiensten die al aanwezig zijn, of nog onderweg zijn. Nadat de arts oordeelt dat het slachtoffer stabiel is voor vervoer wordt afhankelijk van de ernst van het letsel bepaald of het slachtoffer per ambulance naar het ziekenhuis vervoerd kan worden met begeleiding van de MMT arts. Als dit zo is vliegen de verpleegkundige en piloot richting het ziekenhuis waar de MMT arts met de ambulance heen is gereden. Hier voegt het team zich weer samen en is het inzetbaar voor een volgende oproep.


Foto: Jimmy van Drunen Photography (@JimmyFotografie)

Een veel gemaakte denkfout is dat de traumaheli vaak patiënten vervoert. Dat is niet zo. Het grootste deel van de vluchten wordt geen patiënt aan boord meegenomen na een incident. Er zijn echter incidenten waarbij patiënten wel per heli naar het ziekenhuis getransporteerd moeten worden, denk hierbij aan moeilijk bereikbare plekken voor de ambulance (duinen, heide, etc.) of zware letsels.

Als de traumaheli in eerste instantie niet opgeroepen is, maar de  van het MMT later toch gewenst is. Dan is er een mogelijkheid om een zogenaamde ‘rendez-vouz’ te laten plaatsvinden. Dit houdt in dat de ambulance met het slachtoffer naar een locatie rijdt waar ook de traumahelikopter  landt. De arts van het MMT stapt dan daar in de ambulance om vervolgens met het slachtoffer mee te rijden naar het ziekenhuis. De traumaheli vliegt vervolgens naar het desbetreffende ziekenhuis om de MMT arts weer op te halen.

Er zijn elf traumaziekenhuizen in Nederland met speciaal daarvoor ingerichte helilandingsplaatsen.
Een aantal voorbeelden zijn: ETZ (locatie Elisabeth), Erasmus MC (Rotterdam), UMC Groningen, Medisch Spectrum Twente (Enschede), Radboudumc (Nijmegen) en Maastricht UMC.

Factsheet

Sinds 1995 beschikt Nederland over de traumaheli. Er zijn verschillende type traumaheli’s in
gebruik geweest de afgelopen jaren, Bo-105 Bolkow, MD900 Explorer en het laatste actuele type de H135. Sinds 2006 voert de ANWB ook (proeven met) nachtvluchten uit. Sinds 2011 is het MMT in heel Nederland inzetbaar. Sinds 2017 is het nieuwe type traumaheli in gebruik, de H135P3 PH-TTR.

Nederland beschikt over zes traumaheli’s:

• EC.135T2+ PH-MAA (Medical Air Assistance) bouwjaar 2006.
• EC.135T2+ PH-HVB (Hulp Van Boven) bouwjaar 2009.
• EC.135T2 PH-ELP (Help) bouwjaar 2004.
• EC.135T2 PH-ULP (Hulp) bouwjaar 2004.
• EC.135P2+ PH-MMT (Mobiel Medisch Team) bouwjaar 2009.
• H135P3 PH-TTR (To The Rescue) bouwjaar 2017.

De traumaheli standplaatsen in Nederland zijn gevestigd in:

• Amsterdam (‘Lifeliner1’, VU Medisch Centrum)
• Rotterdam (‘Lifeliner2’, Rotterdam airport)
• Volkel (‘Lifeliner3’, vliegbasis Volkel)
• Groningen (‘Lifeliner4’, Groningen-Eelde airport)
• Lelystad (reserve-traumaheli, Lelystad airport)

Tekst en foto’s: Jimmy van Drunen Photography (@JimmyFotografie)