Behandeling patiënten met een hersentumor verbeteren

Niet zomaar een stipje op de horizon is het, dat wat dr. Geert Jan Rutten en dr. Jeroen Verheul hebben gezet. De twee neurochirurgen van het ETZ willen een wezenlijke verandering en verbetering in de behandeling van patiënten met hersentumoren bereiken.

“Het experiment Topzorg heeft prachtige wetenschappelijke resultaten opgeleverd, tussen 2014 en 2019. We hebben geweldige projecten kunnen schrijven en uitvoeren. Het geld dat ons nu ter beschikking wordt gesteld, drie miljoen euro, moet opleveren dat we resultaten uit verder onderzoek ook kunnen omzetten en implementeren in directe zorg”, geven de artsen aan.

In de afgelopen periode werd door de vakgroep al nauw samengewerkt met Tilburg University om te meten in hoeverre patiënten met hersentumoren na hun operatie of behandeling met het Gamma Knife ‘normaal’ konden verder leven. In welke mate waren ze, net als voordien, in staat kennis en informatie op te nemen en te verwerken. “Kortom”, zegt Rutten, “welke impact heeft de operatie gehad op hun werkzame leven en functioneren thuis”?

Onderzoeksprojecten

In het vervolgtraject van dit onderzoeksprogramma willen de artsen en hun teams uitzoeken of zij kunnen voorspellen welke behandeling de beste keuze is. Opereren of het Gamma Knife. En wellicht nog
belangrijker, hoeveel tumorweefsel en op welke plaatsen verwijder je bij een ingreep? Patiënten hebben na een operatie soms grote concentratie- en vermoeidheidsproblemen. Met de toegekende subsidie
van 3 miljoen euro gaat de vakgroep drie onderzoeksprojecten uitvoeren in samenwerking met Tilburg University en de Technische Universiteit Eindhoven. Het eerste, in samenwerking met de Tilburgse universiteit, richt zich op de cognitieve gevolgen van een ingreep.

Uniek

De twee andere projecten, in samenwerking met zowel TiU als TUE hebben een hoog IT-gehalte. Optimaliseren van de behandeling van patiënten met een brughoektumor in de hersenen is het tweede van de drie onderzoeken.

Verheul: “Om hier de best passende behandelkeuze te maken, is het cruciaal op beslismomenten over
uitgebreide en gedetailleerde informatie te kunnen beschikken. We hebben in dit ziekenhuis, omdat we al zo lang met het Gamma Knife werken, de beschikking over een unieke set data van naar schatting 1400 behandelde patiënten. Die informatie gaan we de komende jaren in samenwerking met het UMC Radboud en de TUE verder analyseren. Kunnen we bijvoorbeeld aan de textuur en de groei van zo’n tumor zien en dus voorspellen of de patiënt beter een zware operatie kan ondergaan of dat we de veel ‘vriendelijkere’ Gamma Knife-ingreep kunnen adviseren.”

Bij 10 procent van die laatste behandeling reageert de tumor onvoldoende op de bestraling, hebben Verheul en zijn collega’s inmiddels ervaren. “De kunst is dus om in de toekomst uit al onze data de voorspellende waarden te destilleren, en vervolgens in samenwerking met onze internationale samenwerkingspartners en de gegevens die zij hebben verzameld proberen of we onze conclusies
kunnen valideren.”

Stip op de horizon

Voor het derde onderdeel zoekt de vakgroep samenwerking met de collega’s in Parijs en Utrecht. Als deze grote stip op de horizon mogen we een virtuele gepersonaliseerde hersenoperatie in gedachten nemen, zegt Rutten. “Wat we uiteindelijk willen ontrafelen is waarom sommige patiënten na hun hersenoperatie cognitieve functies verliezen, waardoor zij zowel thuis als op hun werk niet langer optimaal presteren.”

Rutten verwijst naar de ‘wakkere ingrepen’, die nu al plaatsvinden bij mensen met een hersentumor. “We kunnen tijdens die specifieke manier van opereren voorkomen dat we schade toebrengen aan de
motorische en talige functies. Wat we graag zouden bereiken is dat dit ook voor cognitieve functies lukt, 
zodat we dat type problemen na de operatie kunnen voorkomen.”

‘De stip’ hierbij is de ontwikkeling van een virtueel brein. Op basis van het complexe netwerk van verbindingen in de hersenen, waarin zich de tumor heeft genesteld, worden de hersenfuncties van de specifieke patiënt ‘gemodelleerd’.

Rutten: “We weten dat ergens cognitieve functies verloren gaan wanneer als we bepaalde verbindingen in het hoofd doorsnijden bij het verwijderen van de tumor. Dat willen we kunnen voorkomen met behulp van dat model van de hersenen. We gaan dan voor de operatie kijken: wat gebeurt er als
we virtueel een verbinding doorsnijden?”

En uiteindelijk, zeggen Rutten en Verheul, moet al dit TZO-onderzoek leiden naar een geheel nieuw
individueel zorgpad. “Met betere voorlichting aan de patiënt over wat hem of haar te wachten staat, zodat zij weloverwogen kunnen besluiten welke behandeling zij wensen.

Over het project

Het Topzorg Onderzoek (TZO) van ZonMW volgt op het Experiment Topzorg tussen 2015 en 2019.
Samen met twee andere ziekenhuizen was destijds het ETZ daarvoor geselecteerd met
onderzoeksprojecten op het gebied van traumatologie, neurochirurgie en neurologie. Bij de start van TZO 2020-2024 mochten alle Nederlandse topziekenhuizen een aanvraag indienen. Van die 70
ingediende projecten werden er slechts 6 gehonoreerd, waaronder een onderzoekprogramma
naar de behandelmethoden bij hersentumoren in het ETZ.