ETZ-zorgverleners staan stil bij impact coronacrisis

22 april 2022

Een alsmaar sneller rijdende trein, die geen mogelijkheid bood om even uit te stappen. Het zijn de woorden van Wouter Bondt, teamleider Spoedeisende Hulp (SEH), die daarmee doelde op de coronacrisis en tevens één van de dertien Energieke Blik Vooruit-dagen (EBV) aftrapte. ETZ-zorgprofessionals van verschillende afdelingen stonden op die dagen stil bij de mentale impact van de coronacrisis. Die gesprekken werden geleid door de bedrijfsmaatschappelijk werkers en geestelijk verzorgers van het Ministerie van Defensie, waarmee het ETZ een unieke samenwerking aanging.

Maart 2020, de eerste coronagolf. Plotseling is het virus overal en blijkt dat het zich niet zonder slag of stoot overgeeft. In het ETZ belanden de verpleegkundigen plotseling in een wereld van snel opgetuigde covidafdelingen, waar ernstig zieke coronapatiënten in rap tempo binnenkomen. Tel daar de tot Intensive Care (IC) omgebouwde verkoeverkamers bij op en je waant jezelf in een oorlogssituatie.

Rampscenario

Ook Wouter ervaart dat op het moment dat hij de ruimte binnenkomt. Hij denkt meteen terug aan zijn militaire periode bij Defensie, waarin hij onder meer werd uitgezonden naar het Afghaanse Kandahar. “De IC zag er met dezelfde drukte en dynamiek hetzelfde uit. Het leek echt oorlog.” Zijn collega Merle Wijnhoven had een soortgelijke ervaring, maar dan op de SEH. “We wilden op een gegeven moment gaan oefenen op een rampscenario, maar toen was de hele afdeling al in de ban van het coronavirus”, aldus de SEH-verpleegkundige, die de ambulances in een lange rij voor de deur heeft zien wachten.

Het is tekenend voor de snelheid waarmee het coronavirus om zich heen sloeg. Binnen de kortste keren was het enkel en alleen corona dat de klok sloeg in het ETZ. Het verhaal van Merle is een voorbeeld van één van de vele corona-ervaringen, die het ETZ onder de loep wilde nemen. De teamleiders van de afdelingen IC (Eric Versluis), Longgeneeskunde (Pauline van Schijndel), OK (Rick Baris), SEH (Wouter Bondt) en Horeca & Catering (Jordy Reijnhard) staken vervolgens de koppen bij elkaar, wat resulteerde in het ontstaan van de EBV-dagen voor het ETZ.

Raakvlakken

Tijdens de verschillende EBV-bijeenkomsten haalde Wouter opnieuw zijn militaire verleden aan. “Een militair op uitzending gaat altijd via een tussenstop in een ander land naar huis. Dat is bewust zodat je de uitzending met elkaar in alle rust kunt bespreken”, legt hij uit. “Ik ben zeven keer uitgezonden en ervoer dus zeven keer hoe nuttig het is om met je team op een andere plek te zijn.” Binnen Defensie is die uitzendzorg omgezet in het ‘Zorgplan inzet COVID-19’. Dat is bestemd voor defensiemedewerkers, die zijn ingezet in de strijd tegen het coronavirus en daar de mentale impact van ondervinden.

De impact van de coronacrisis kwam nadrukkelijk aan bod tijdens de groepsgesprekken.
De impact van de coronacrisis kwam nadrukkelijk aan bod tijdens de groepsgesprekken.

Denk bijvoorbeeld aan het zien van menselijk leed, zoals patiënten in ademnood of beademd in buikligging, en het voeren van een slechtnieuwsgesprek met de patiënt en diens familie. Dat zijn enkele raakvlakken tussen zorgprofessionals en militairen, die tijdens de crisis zijn ingezet in verschillende Nederlandse ziekenhuizen, waaronder het ETZ. “Ze kunnen te maken krijgen met schokkende gebeurtenissen, morele dilemma’s en knelpunten bij nauwe samenwerking in teamverband”, legt Monique Kruishaar, portefeuillehouder uitzendzorg en bijzondere inzet van de Dienst Bedrijfsmaatschappelijk Werk bij Defensie, uit. Dat maakt het zorgplan ook geschikt voor zorgprofessionals.

Groepsgesprekken

Bij hen hakt de coronacrisis er flink in en dat is logisch. De zorgprofessionals zijn namelijk op een ‘uitzending’, die geen eindpunt kent. De Hilvaria Studio’s in Hilvarenbeek boden de plek en mogelijkheid om even uit de hectiek te stappen en - misschien wel het belangrijkste – bij de coronacrisis stil te staan. Dat gebeurde in de vorm van groepsgesprekken, die werden geleid door bedrijfsmaatschappelijk werkers en geestelijk verzorgers van Defensie. Daarin stonden de werkervaring, de werkomstandigheden, de onderlinge samenwerking, de individuele gesteldheid, het functioneren in en van het thuisfront én het vooruitkijken naar het voorzetten van werkzaamheden centraal.

Van enige tijdsdruk was geen sprake, waardoor de zorgprofessionals in alle rust ervaringen konden uitwisselen en bespreken. Dat bracht ze dichterbij elkaar. “Je mag op een fijne, veilige manier vertellen wat je wilt vertellen. Het is allemaal goed”, aldus IC-verpleegkundige Lynsey Wittens, die in het ETZ het Collegiaal Opvangteam op de IC opzette. Dat vangt collega’s in traumasituaties op. “Vanuit dat oogpunt vind ik het ook des te belangrijker dat er meer oog is voor de mentale gezondheid van de zorgprofessionals”, vertelt Lynsey, die mentale zorg hoog in het vaandel heeft zitten. 

Emoties

De gesprekken zorgden er ook voor dat zorgprofessionals anders tegen de coronacrisis aankeken. Dat ondervond anesthesiemedewerker Monique Ligthart, die voorafgaand aan de EBV-dag nog dacht dat de coronacrisis niet veel impact op haar had gemaakt. “Na de verhalen van andere collega’s dacht ik: het raakt me toch meer dan ik op voorhand had verwacht”, geeft Monique aan. “Toen schoten de beelden van IC-coronapatiënten op de verkoeverafdeling, waar we ze tijdens de eerste golf opvingen, weer even door mijn hoofd.” Het geeft aan dat iedereen de ruimte kreeg om zijn verhaal te doen, waar – logischerwijs – de nodige emoties bij kwamen kijken. 

Zo ook in de groep van longverpleegkundigen Esmee van Hellemond en Pleun Smulders. “Bij ons kozen we een kaartje met daarop een afbeelding, waarbij we vervolgens aangaven welk gevoel het opriep. Daar kwamen best wel wat emotionele verhalen van collega’s uit voort”, vertelt Esmee, die aan de hand van een afbeelding van een weegschaal de persoonlijke koppeling maakte naar een zuurstofmeter. “En daarna was er tijd voor ontspanning en was het lachen, gieren, brullen”, voegt collega Pleun er meteen aan toe. Ze doelt daarmee op het middagprogramma, waarin de zorgprofessionals per fiets het centrum van Hilvarenbeek indoken voor een combinatie van een GPS-spel en pubquiz met afsluitende borrel. Een ontspannende tegenhanger van het intensieve, emotionele gesprek.

Toekomst

Al met al kan het ETZ terugkijken op dertien geslaagde EBV-dagen, waarin er waardevolle aandacht is geschonken aan de mentale impact van de coronacrisis op de zorgprofessionals. En hier stopt het ook niet. In het programma van de training 'Zorgplan inzet COVID 19' stoomde Defensie de ETZ-collega's klaar om de gesprekken in de toekomst zelf te kunnen leiden. Naast de training woonden ze de groepsgesprekken in de Hilvaria Studio’s bij, waardoor ze nu klaar zijn om hun collega’s bij te staan in crisissituaties, zoals de huidige coronapandemie. Het ETZ - dat het belang van het op de been houden van de zorgprofessionals onderstreept - kan het concept daardoor in het hele ziekenhuis uitrollen en aan de andere afdelingen aanbieden.

​Pauline van Schijndel, teamleider Longgeneeskunde, spreekt een groep deelnemers toe, terwijl ETZ-bestuurder Anita Wydoodt toekijkt.
Pauline van Schijndel, teamleider Longgeneeskunde, spreekt een groep deelnemers toe, terwijl ETZ-bestuurder Anita Wydoodt toekijkt.