Samen beslissen moet vanzelfsprekend worden

Een open gesprek tussen patiënt en zorgverlener om samen te komen tot de beste behandeling. De patiënt als expert over het eigen lijf en de situatie, de zorgverlener als medisch specialist: dat is samen beslissen. Klinkt eenvoudig, is het niet altijd. Floor Bols is arts palliatieve geneeskunde in het ETZ. Hoe past zij samen beslissen toe in haar werk? En waar liggen volgens haar nog kansen voor het ETZ rondom dit thema?

‘’Samen Beslissen is mijn hele loopbaan al belangrijk in mijn werk’', aldus Floor, die veertien jaar als specialist ouderengeneeskunde werkte voordat ze in juni 2020 in het ETZ startte. ‘’Bij palliatieve zorg is samen beslissen vanzelfsprekend. Ik bespreek hoe iemand sociaal en psychisch in elkaar zit, wat diegene verstaat onder kwaliteit van leven en wat daar medisch gezien het beste op aansluit.’’

Dit soort gesprekken voeren kost tijd, hoe pakt dat uit in de praktijk?

“Dat is best een uitdaging. We werken in het ziekenhuis met polibezoeken van ongeveer 10 minuten. Tijdens zo’n bezoek wil je de tijd nemen voor het verhaal van de patiënt én alle gevolgen van behandelopties doornemen. Daarnaast is het ook belangrijk om een vertrouwensband met een patiënt op te bouwen en dan merken we dat tijd soms een beperkende factor is. In het verpleeghuis, waar samen beslissen ‘corebusiness’ is, lukt dit over het algemeen makkelijker.

Hoe kun je samen beslissen dan toch toepassen in het ziekenhuis?

‘’Het draait bij samen beslissen niet persé om het gesprek in de behandelkamer. Verpleegkundigen kunnen op een luchtig moment tijdens het verlenen van zorg eens peilen hoe iemand denkt en dit aan de arts doorgeven. Het kan dus ook op laagdrempelige manieren.’’

Lijkt me niet altijd makkelijk, zo’n situatie aanvoelen en daar meteen naar handelen. En de gesprekken in de behandelkamer blijven altijd, toch?

‘’Klopt. En we gaan zorgverleners helpen aan tools om samen beslissen toe te passen. Samen beslissen moet vanzelfsprekend worden. De projectgroep Samendraads is opgericht om de ‘Advance Care Planning’ gestalte te geven in het ETZ. Hiermee richten we ons op herkennen van kwetsbare patiënten en op een goede manier het gesprek met hen aangaan. Advance Care Planning helpt om vroegtijdig in beeld te brengen wat een patiënt bij welk scenario wil zodat de arts goed voorbereid een ‘samen beslissen gesprek’ kan voeren. De basis voor dit gesprek is een formulier dat door de patiënt wordt ingevuld. Het formulier bestaat uit een ‘warme kant’, waarin iemand aangeeft wat voor diegene belangrijk is in het leven (bijvoorbeeld met de hond wandelen). En een ‘harde kant’, waarin iemand samen met de arts invult of een IC opname of reanimatie nog wel gewenst is als dit nodig is. Rondom de Advance Care Planning zetten we ook een scholing op voor zorgpersoneel. Komend jaar verwachten we op dit gebied mooie stappen te zetten met de projectgroep!’’

Onderzoek door de Rijksoverheid geeft aan dat slechts 46% van zorgverleners vindt dat zij aan samen beslissen doen. Hoe ervaar jij dit in het ETZ?

''Iedereen hanteert in feite een eigen definitie van ‘samen beslissen’. Sommige artsen beschouwen  het benoemen van behandelopties als samen beslissen. Dat is zéker een onderdeel, maar het is ook belangrijk om de wens van de patiënt mee te nemen. Ik draai het om: eerst horen wat de patiënt belangrijk vindt, daarna kijken wat behandelopties zijn die daarbij passen.’’

Lukt samen beslissen altijd?

‘’Ik denk het wel, maar niet altijd op hetzelfde niveau. Soms zegt iemand: ‘dokter, beslis jij maar.’ Dan lijkt de beslissing eenzijdig. Maar door het verhaal van de patiënt zo leidend mogelijk te laten zijn in je keuze voor behandeling beslis je alsnog samen. Wel zijn er factoren die samen beslissen bemoeilijken. Soms kunnen ouderen niet helemaal meer volgen wat je zegt of is er een taalbarrière bij mensen met een migratieachtergrond. Laaggeletterdheid vraagt ook een andere manier van communiceren. Het is een kunst om dan toch met andere woorden duidelijk te maken waar het om gaat en om in het hoofd te kijken van degene die tegenover je zit. Vaak het lukt het dan wel.

Je hoort wel eens dat samen beslissen draait om het verminderen van behandelingen

‘’Minder behandelen of stoppen met behandelen kunnen een gevolg zijn als je daar samen toe beslist. Stel: iemand geeft aan geen behandeling meer te willen als slokdarmkanker terugkeert maar diegene komt nog wel ieder half jaar op controle. Waar zijn die controles dan eigenlijk nog voor? Vaak geeft iemand dan aan te denken dat dit van het ziekenhuis moest. Je kunt dan samen besluiten de controles te stoppen. Maar het kan ook andersom zijn. “Iemand in de laatste levensfase wil graag toch nog een behandeling die het leven wat verlengd om zo de geboorte van het eerste kleinkind mee te kunnen maken, en accepteert daarbij de nadelige gevolgen van de behandeling voor het dagelijks leven. Als de afweging maar goed gemaakt wordt samen, dat is samen beslissen.”