'Wait and see' aanpak effectief bij endeldarmkanker

Jaarlijks krijgen zo’n 4000 Nederlanders de diagnose endeldarmkanker. Lang was er één behandelplan, nu is er een interessant, vrij nieuw alternatief: de ‘wait and see’ aanpak. Het ETZ biedt de behandeling sinds 2015 aan en is hiermee een de voorlopende ziekenhuizen in Nederland. We spraken erover met Daria Wasowicz (chirurg in het ETZ) en Monique Borremans (physician assistant in het ETZ).

Er was lang één behandelplan voor bepaalde stadia van endeldarmkanker. Hoe ziet dat behandelplan er uit?

Borremans: "Bij veel tumoren start de behandeling met een periode van chemotherapie en bestraling. Daarna verwijderen we de endeldarm met een operatie. Zo halen we de kanker die in die plek in het lichaam zit weg. Een hele effectieve manier van behandelen van endeldarmkanker."

Een effectieve aanpak dus. Waarom was er dan behoefte aan een alternatief?

Wasowicz: "Het kan zijn dat er na de chemo- en bestralingsbehandeling geen tumor meer te zien is. Toch verwijderen we de endeldarm. De terechte vraag die patiënten dan soms stellen is: ‘waarom de hele endeldarm verwijderen, terwijl er geen tumor meer te zien is?"

Klinkt als een logische vraag. Maar patiënten zijn toch genezen bij het verwijderen van de endeldarm?

Wasowicz: "Vooropgesteld: het verwijderen van de endeldarm is een effectieve ingreep, maar wel een met gevolgen. Mensen kunnen last krijgen van incontinentie, met mogelijk een stoma. Maar tijdens de operatie kunnen we ook zenuwen raken. Dat kan zorgen voor seksuele klachten. We behandelen voor genezing maar na een operatie contoleren we 5 jaar of de tumor niet terugkomt."

Best ingrijpend dus?

Borremans: "Ervaringen verschillen. Sommige mensen hebben last van de gevolgen van de operatie. Anderen leven hartstikke gelukkig verder zonder veel klachten. Het is dus ook niet zo dat de wait and see aanpak voor iedereen beter is dan operatief verwijderen. Het geeft de patiënt wel meer keuzemogelijkheden. En het geeft ons team meer mogelijkheden om te kijken wat het beste alternatief is voor de patiënt."

Hoe werkt de wait and see aanpak?

Wasowicz: "Wait and see houdt in dat we wachten of de tumor wegblijft, zonder dat we opereren. De risico’s van een operatie zijn er dus niet. Maar de patiënt heeft wel regelmatig controles in het ziekenhuis." 

Daarop vult Borremans aan: "Deze controles kunnen mentaal ook wat vragen van een patiënt. Bij een verwijderde endeldarm is de kanker op die plek in het lichaam weg. Dat is bij ‘wait and see’ nooit helemaal zeker. Met die wetenschap komen patiënten dus ook iedere keer op controle. Het is natuurlijk heel persoonlijk hoe iemand daar mee om gaat, maar we geven het wel mee in de keuze voor het behandelplan."

Wie maakt die keuze?

"Die maken we samen met de patiënt. Met ‘we’ bedoel ik ons betrokken en gespecialiseerd team van chirurgen, radiologen en MDL artsen, bestaande uit Wasowicz, Hazen, Lutgens, Eichhorn, Tilborg, Kiefte, Zimmerman en ikzelf", aldus Borremans. "Het is ook niet zo dat iedereen de keus heeft tussen de twee behandelingen", vervolgt Wasowicz.

"Soms is de optie om voor wait and see te gaan er om medische redenen überhaupt niet. Maar als die mogelijkheid er wel is kijken we of het een goede optie is. We kijken daarbij onder andere naar hoe de patiënt in het leven staat. Oudere mensen vinden het soms bijvoorbeeld helemaal niet zo erg om met een stoma verder te leven. Terwijl jongere mensen meestal (fysiek) nog veel actiever in het leven staan."

Hoe zijn ervaringen van patiënten die deze aanpak ondergaan?

Wasowicz: "De aanpak is nog relatief jong, dus we weten nog niet precies hoe het op de lange termijn aanslaat. De data van patiënten die de aanpak ondergaan houden we dan ook nauwkeurig bij. En ja, er zijn zeker succesverhalen van patiënten bij wie het een goede keus is geweest, die nog steeds kankervrij zijn. Er zijn ook pechvogels bij wie de kanker terugkomt. We moeten dan alsnog opereren. Maar de resultaten zijn tot nu toe veelbelovend."

Hoe ziet de toekomst eruit?

"In 2002, tijdens mijn opleiding, was het nog zo dat we de tumor beoordeelden door met de vinger te voelen. Later werd overal standaard een MRI gemaakt. Nu is er ook een methode zoals de wait and see aanpak. Die ontwikkeling gaat razendsnel. Onderzoek naar behandelplannen staat niet stil. Het ETZ doet mee aan alle grote landelijke onderzoeken op het gebied van endeldarmkanker. Om ook in de toekomst zo goed mogelijk te kunnen behandelen. De voorloper die we als ETZ waren met wait and see, willen we ook in de toekomst blijven bij het behandelen van endeldarmkanker." 

In 2011 publiceerden Prof. dr. Geerard Beets en zijn collega’s van het MUMC+ in Maastricht de uitkomsten van 21 patiënten die volgens de wait-and-see-aanpak bij endeldarmkanker waren behandeld. 20 van hen waren na 25 maanden nog in leven, zonder dat de kanker terug was. En met een goede kwaliteit van leven. De resultaten vormden een doorbraak voor de aanpak in Nederland.

Het ETZ was een van de voorlopers die met de aanpak aan de slag ging, in samenwerking met Prof. dr. Geerard Beets.

Meer informatie

Darmkanker behandeling

Bij de behandeling van dikke darmkanker bieden we jou de beste zorg. De soort behandeling is erg afhankelijk van de uitgebreidheid en de plaats van de tumor in de dikke darm.

Darmkankercentrum

Dikke darmkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker. Het ETZ is een van de grootste centra in Nederland voor de behandeling van darmkanker.

Dom geluk, vette pech: Harrie Keusters

Het leven van Harrie Keusters (59) kun je opdelen in periodes vóór en na 13 april 2013. Op die dag kreeg Harrie de diagnose endeldarmkanker. Zijn strijd, in een leven dat tot op dat moment zo…

Wait-and-See bij endeldarmkanker

Het doel van de behandeling Wait-and-See bij endeldarmkanker is om een orgaansparend alternatief te bieden voor de standaard operatie na chemoradiotherapie (combinatie van bestraling met…