Predict: Cognitieve problemen bij patiënten met een hersentumor na operatie

Het vóórkomen, de ernst en voorspellen van herstel

Cognitieve problemen komen bij een aanzienlijk (maar niet precies bekend) aantal patiënten met een primaire hersentumor voor. Deze problemen in cognitieve functies kunnen op verschillende gebieden voorkomen: patiënten hebben klachten als moeite met concentreren, vergeetachtigheid, en problemen met plannen en organiseren.

Primaire hersentumoren, zoals gliomen of meningeomen, ontstaan in of vlakbij de hersenen. Patiënten ondergaan vaak meerdere behandelingen, zoals een operatie, bestraling of chemotherapie. Zowel de tumor als de behandelingen kunnen voor cognitieve stoornissen zorgen.

Doel

Een belangrijk doel van dit project is onderzoeken hoe vaak cognitieve problemen bij patiënten met een hersentumor voor en na een hersenoperatie voorkomen en wat de ernst ervan is. Daarnaast wordt gekeken naar wat de invloed is op het dagelijks functioneren. Zelfs milde cognitieve stoornissen kunnen aanleiding geven tot problemen in het dagelijks leven. Het kan dan bijvoorbeeld moeilijk worden om de weg te vinden, een maaltijd te bereiden of problemen op te lossen. Projectleider Geert-Jan Rutten: ‘Als neurochirurg wil ik graag weten wat de consequenties van de operatie voor mijn patiënt zijn, maar niet alleen in termen van de ziekte. Het is ook erg belangrijk hoe het met de patiënt zelf gaat, of eventuele geheugenproblemen in het dagelijks leven verbeteren of verergeren.’

Methode

Om het gestelde doel te behalen worden bij patiënten op de afdeling Neurochirurgie van het ETZ neuropsychologische tests en vragenlijsten afgenomen. Dit gebeurt direct voor de operatie en 3, 12 en 24 maanden na de operatie. De tests worden op de computer gemaakt waarbij rekening gehouden wordt met de belastbaarheid van de deelnemers. Klachten als vermoeidheid, angst, zelf-gerapporteerde vergeetachtigheid en concentratieproblemen worden zowel voor als na operatie met behulp van vragenlijsten in kaart gebracht. Tevens zal gekeken worden naar het functioneren van de patiënt op het werk en/of in het dagelijks leven daarnaast.

Herstel

Een belangrijke vraag die onderzocht wordt is: ‘Bij wie de cognitieve problemen meer of minder voorkomen? En welke factoren kunnen de cognitieve problemen, of juist het herstel, na een hersenoperatie voorspellen?’ Promovenda Sophie Rijnen: “We weten al dat patiënten verschillend herstellen na een operatie, maar waarom herstelt de ene patiënt beter dan de ander? Op welke kenmerken verschillen deze mensen van elkaar? Dat is wat wij nu nagaan.”

Voorspelmodel

Uiteindelijk zal op basis van verschillende kenmerken een voorspelmodel worden opgesteld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van kenmerken zoals leeftijd, tumorkenmerken, aanvullende behandelingen (chemotherapie en bestraling) en geheugenprestaties voorafgaand aan de operatie,. Met behulp van het voorspelmodel kunnen patiënten die kwetsbaar zijn cognitieve stoornissen in de toekomst eerder worden herkend. Hieronder staat voor een voorbeeld van de resultaten van de neuropsychologische screening middels CNS Vital Signs.

Samenwerking

Tijdens het onderzoek wordt nauw samengewerkt met het departement Cognitieve Neuropsychologie van de Tilburg Universiteit. Het predictiemodel zal worden opgesteld in samenwerking met het Alan Türing Instituut. Hierdoor kunnen zeer gespecialiseerde machine learning technieken worden toegepast.

Beter informeren

Door het model in de klinische praktijk te implementeren kunnen zowel patiënt als behandelaar beter geïnformeerd worden over wat er verwacht kan worden na de operatie. Daarnaast kan ingezet worden op vroege detectie van cognitieve stoornissen, zodat ze eerder worden behandeld.

CogRehab project

De werkzaamheid van een dergelijke behandeling bij dezelfde patiëntgroep wordt in een van onze andere projecten onderzocht: het CogRehab project. Het uiteindelijke doel van de projecten tezamen is om de diagnostiek en de behandeling van cognitieve stoornissen na operatie voor een hersentumor te verbeteren. We hopen hiermee de kwaliteit van leven van patiënten te verbeteren.

De PREDICT-studie loopt tot 1 juni 2019. Sophie Rijnen (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, Tilburg Universiteit) zal op dit onderzoek promoveren. De projectleiders zijn: dr. Geert-Jan Rutten (ETZ), Karin Gehring (ETZ, TiU) en Margriet Sitskoorn (TiU)

Dit project maakt onderdeel uit van Experiment Topzorg. ZonMw coördineert Experiment Topzorg.
Bekijk de projectpagina op ZonMW.

Voorbeeld van de resultaten van de neuropsychologische screening CNS Vital Signs

Afbeelding 1. Voorbeeld van de resultaten van de neuropsychologische screening CNS Vital Signs.
In de linkse kolom zijn de verschillende facetten van objectief cognitief functioneren weergegeven, deze zijn in kaart gebracht met behulp van de CNS Vital Signs tests.