Een hersenziekte verandert vaak iemands doen en laten

Geert-Jan Rutten

Neurochirurg - ELISABETH-TWEESTEDEN ZIEKENHUIS

 

EVENWICHT

Een hersenziekte verandert vaak iemands doen en laten, en alleen al de diagnose van een hersentumor of multiple sclerose is een zware last om te dragen. Uiteraard dient de ziekte zo goed mogelijk behandeld te worden, en hiervoor is alle benodigde medische kennis aanwezig in ons ziekenhuis. Maar het blijft de grootste uitdaging om patiënten met hersenletsel weer terug te krijgen naar hun 'oude' leven. En als dit niet meer lukt, willen we ze helpen om een zo goed mogelijk nieuw evenwicht te vinden in hun thuissituatie en werkomgeving. Om dit goed te kunnen doen, dienen we eerst te begrijpen hoe de ziekte bij iedere individuele patiënt het dagelijkse functioneren beïnvloedt. Deze vraag is de rode draad die door onze onderzoeken loopt.

Aanpassing

Onze hersenen regelen wat we doen, en hoe we iets doen. Vaak wordt gezegd dat de hersenen de meest complexe structuur zijn die er bestaat, en dat is waarschijnlijk ook zo. Om de werking van de hersenen beter te kunnen begrijpen, is het belangrijk om te weten dat ze geen op zichzelf staand functionerend systeem zijn, maar juist voortdurend informatie verwerken uit de buitenwereld. De hersenen zijn ontwikkeld om van jongs af aan onze omgeving waar te nemen en hierop te reageren. Op deze manier kunnen we steeds nieuwe dingen leren, doen we letterlijk en figuurlijk ervaringen op, en zullen we ons aanpassen aan steeds veranderende omstandigheden. De keerzijde hiervan is dat een hersenbeschadiging (veroorzaakt door bijvoorbeeld ziekte of ongeval) kan leiden tot merkbare veranderingen in waarneming of gedrag.

Wat we niet weten

De afgelopen honderdvijftig jaar heeft wetenschappelijk onderzoek veel duidelijk gemaakt over de functie van de hersenen, vooral op het gebied van bewegen, spraak en visuele waarneming. De structuur en functie van deze hersengebieden kunnen met moderne MRI technieken al behoorlijk goed in beeld worden gebracht, iets wat bijvoorbeeld de operatieve behandelmogelijkheden heeft vergroot. Toch mist er nog heel veel kennis, juist daar waar patiënten de meest hinderlijke klachten en beperkingen ondervinden; patiënten rapporteren vaak een gebrek aan 'energie', zijn vaker moe, of hebben moeite om zich langere tijd te concentreren. Dit zijn klachten waar op dit moment nog geen goede medische verklaringen of behandelingen voor zijn, maar die er wel voor zorgen dat patiënten problemen hebben om hun gezinsleven of hun oorspronkelijke werk weer volledig op te pakken.

Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis Tilburg

Het ETZ is bij uitstek een geschikte plek om dit soort problemen te onderzoeken door de grote aantallen patiënten met hersenaandoeningen die er worden behandeld, en door de topklinische en supraregionale functie van het Neurodomein. Bij dit onderzoek werken we samen met universitaire partners (Universiteit van Tilburg, Universiteit voor Humanistiek, Technische Universiteit Eindhoven, Universitair Medisch Centrum Utrecht).

Wetenschappelijk onderzoek in de praktijk

Veel van de onderzoeken binnen het Neurodomein richten zich op de veranderingen in cognitie en gedrag bij neurologische en neurochirurgische patiënten. Hiervoor is het nodig om gegevens te verzamelen. We doen dit door dingen te meten (met bijvoorbeeld neuropsychologisch onderzoek of een MRI scan) en door dingen te vragen (met bijvoorbeeld vragenlijsten en interviews). Met deze gegevens onderzoeken we wat precies de klachten van patiënten zijn, welke factoren een oorzakelijke rol spelen, en welke hersenmechanismen betrokken zijn. Uiteindelijk doel is deze informatie weer te gebruiken in de dagelijkse klinische praktijk. Twee voorbeelden. (1) Zowel voor als na een hersenoperatie wordt bij patiënten een neuropsychologisch onderzoek verricht, en deze gegevens worden momenteel al gebruikt tijdens het multidisciplinaire overleg om de nazorg te verbeteren. (2) We hebben een app ontwikkeld waarbij cognitieve revalidatie na een hersentumor operatie plaats kan vinden in de thuissituatie (via een iPad); we onderzoeken of dit een goede methode is om de klachten van sommige patiënten te kunnen verminderen. Over deze en andere onderzoeken vindt U meer informatie op de website.

Geert-Jan Rutten, 13.2.2017