DE CAR STUDIES

Onderzoek naar het effect van bestraling op cognitieve vaardigheden bij patiënten met hersenmetastasen

Veel mensen met uitzaaiingen in de hersenen (hersenmetastasen) ervaren geheugen- en concentratieproblemen. Dit kan veroorzaakt worden door de hersenmetastasen, maar ook door behandeling met radiotherapie (bestraling). In Nederland worden mensen met meerdere hersenmetastasen vaak behandeld met een volledige hersenbestraling (WBRT). Een andere aanpak is een behandeling met Gamma Knife Radiochirurgie (GKRS).

Radiotherapeut en onderzoeker Patrick Hanssens legt uit: “Gamma Knife Radiochirurgie is een precisiebestraling van de metastasen, waarbij het gezonde hersenweefsel zeer weinig straling ontvangt. We verwachten dat er minder geheugen- en concentratieproblemen ontstaan na GKRS dan na een volledige hersenbestraling. Dit is echter nooit goed onderzocht en dat doen we nu met de CAR-studies binnen het Experiment TopZorg.”

De Gamma Knife Icon
Afbeelding 1: Gamma Knife

In oktober 2015 zijn CAR-Studie A en CAR-Studie B gestart voor patiënten met nieuw gediagnostiseerde hersenmetastasen naar het cognitief functioneren na radiotherapie. De onderzoeken worden uitgevoerd door promovendi Wietske Schimmel en Eline Verhaak op het Gamma Knife Centrum van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis(ETZ) in Tilburg in samenwerking met Tilburg University. De afkorting CAR staat voor Cognitie & Radiotherapie. Neuropsycholoog en onderzoeker Karin Gehring legt uit: “Cognitief functioneren is een verzamelnaam voor cognitieve vaardigheden als geheugen, aandacht en concentratie. Dit wordt gemeten met een aantal korte neuropsychologische testen, waarbij bijvoorbeeld wordt gevraagd om enkele woorden te onthouden of cijfers met elkaar te verbinden. Als we de prestaties van patiënten over de verschillende momenten in de tijd vergelijken, kunnen we iets zeggen over mogelijke gevolgen van de bestralingsvormen.”

CAR-STUDIE A

Het effect van Gamma Knife radiochirurgie (GKRS) op het cognitief functioneren van patiënten met 1-10 hersenmetastasen. 
In dit onderzoek wordt het cognitief functioneren van patiënten met 1-10 hersenmetastasen over langere tijd in kaart gebracht. Vóór de behandeling met GKRS wordt het cognitief functioneren gemeten met behulp van een korte, internationaal veel gebruikte neuropsychologische testbatterij. Na de behandeling komen patiënten elke drie maanden terug voor een reguliere controleafspraak (consult en MRI-scan) en, daaraan gekoppeld, de neuropsychologische testen (tot 21 maanden na de 1e behandeling met GKRS).

CAR-STUDIE B

Een gerandomiseerd prospectief onderzoek naar het cognitief functioneren van patiënten met 11-20 hersenmetastasen na behandeling met Gamma Knife radiochirurgie (GKRS) of een gehele hersenbestraling (WBRT). 
In dit onderzoek worden de cognitieve effecten van WBRT en GKRS direct met elkaar vergeleken bij patiënten met 11-20 HM. Patiënten worden gerandomiseerd (op basis van loting) verdeeld naar behandeling met GKRS of met WBRT. Vóór de behandeling wordt het cognitief functioneren gemeten met behulp van een neuropsychologische testbatterij. Na de behandeling komen patiënten uit beide groepen elke drie maanden terug voor een controleafspraak (consult en MRI-scan) en, daaraan gekoppeld, het neuropsychologisch onderzoek (tot 15 maanden na 1e behandeling met GKRS). De prestaties van beide groepen op de neuropsychologische tests over de tijd zullen worden vergeleken.

Wilt u als patiënt meedoen aan dit onderzoek?

Mogelijk komt u in aanmerking voor deelname aan één van deze onderzoeken. Wanneer u interesse heeft in deelname aan een van deze onderzoeken kunt u dit bespreken met uw behandeld arts of huisarts.

Tijdens het eerste consult met de radiotherapeut-oncoloog van het Gamma Knife centrum worden patiënten met hersenmetastasen op de hoogte gebracht of ze kunnen deelnemen aan één van de onderzoeken. Bij interesse, wordt tijdens de rondleiding op het Gamma Knife Centrum meer uitleg gegeven over het onderzoek door de verpleegkundige. De patiënt krijgt een informatiebrief mee naar huis waarin het onderzoek duidelijk wordt uitgelegd. De patiënt kan hierna zelf beslissen of hij/zij wel of niet deelneemt. Deelname is geheel vrijwillig. De gegevens die worden verzameld tijdens het onderzoek worden onder een code verwerkt zodat geheimhouding en privacy gegarandeerd zijn. In verslagen en publicaties over het onderzoek zullen persoonlijke gegevens niet terug te vinden of te herleiden zijn. Dit onderzoek is goedgekeurd door de Medische Ethische Toetsingscommissie Brabant (METC-Brabant).
Indien u vragen heeft over deze onderzoeken kunt u contact opnemen met het onderzoeksteam, via onderstaande contactgegevens.

Drs. P.E.J. Hanssens (Patrick) - Radiotherapeut-Oncoloog/Hoofdonderzoeker
Gamma Knife Centrum Tilburg
Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis Tilburg
Tel. (013) 539 25 43

W.C.M. Schimmel, MSc. (Wietske)
E. Verhaak, MSc. (Eline)

Neuropsycholoog/Onderzoeker
Gamma Knife Centrum Tilburg
Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis Tilburg
w.schimmel@etz.nl / e.verhaak@etz.nl

De CAR-studies lopen tot 1 juli 2019. Wietske Schimmel en Eline Verhaak (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, Tilburg Universiteit) zullen op dit onderzoek promoveren. De projectleiders zijn: Patrick Hanssens (ETZ), Karin Gehring (ETZ/TiU) en Margriet Sitskoorn (TiU).

Dit project maakt onderdeel uit van Experiment Topzorg. ZonMw coördineert Experiment Topzorg.

 


Nieuwsbrieven CAR studies