Interpretatie van de uitslag

De meeste drugs zijn na vier dagen niet meer aantoonbaar. Dit geldt bijvoorbeeld voor:

• amfetaminen, inclusief XTC-achtigen
• cocaïne 
• opioïden, inclusief heroïne, codeïne en morfine
• ethylglucuronide 
• EDDP

Een paar soorten zijn normaliter wel langer dan vier dagen aantoonbaar, bijvoorbeeld:

• benzodiazepinen: afhankelijk van welke benzodiazepine van 5 uur tot 20 dagen aantoonbaar. 
• cannabis: kan tot 6 weken na stoppen met gebruiken aantoonbaar zijn.

GHB is tot maximaal 12 uur na gebruik aantoonbaar. Wanneer GHB wordt aangetoond is er dus altijd sprake van zeer recent gebruik.

De genoemde perioden zijn de meest gangbare termijnen. In sommige gevallen, bij langdurig gebruik en hoge doseringen, kunnen stoffen langer aantoonbaar zijn dan hierboven genoemd. Om goed te kunnen beoordelen of gebruik tijdens verblijf in de instelling heeft plaatsgevonden, of in de periode daarvoor, adviseren wij direct bij binnenkomst in de instelling een eerste controle uit te voeren.

Storende stoffen

Voor informatie over het interfereren van bepaalde stoffen en geneesmiddelen met de drugscreening kan het beste contact opgenomen worden met het laboratorium, aangezien daar specifieke kennis en de meest recente informatie beschikbaar is.

Naast vals positieve uitslagen, veroorzaakt door o.a. geneesmiddelen, kunnen er ook vals negatieve uitslagen ontstaan. Vals negatieve uitslagen kunnen onder andere ontstaan door verdunning van de urine met bijvoorbeeld water of azijnzuur, of door toevoeging van bijvoorbeeld chloortabletten aan de urine. Vals negatieve uitslagen kunnen ook ontstaan doordat in plaats van urine iets anders wordt ingeleverd, bijvoorbeeld appelsap of water met tabak erin. Wanneer iets anders dan urine wordt ingeleverd is dit te zien aan het resultaat voor kreatinine. Daarom wordt er bij iedere drugsscreening, uitgevoerd door het DLDD, standaard en kosteloos een kreatininebepaling uitgevoerd.

Kreatinine-concentratie

Kreatinine is een stof die vrijkomt bij spieractiviteit. Kreatinine is dus een afvalproduct dat via de nieren in de urine wordt uitgescheiden. Kreatinine komt dan ook altijd bij ieder mens in de urine voor. Het niet aanwezig zijn van kreatinine in een monster is voor ons een aanwijzing dat er geen urine is ingeleverd maar iets anders. Bij een lage kreatinine concentratie in de urine is er mogelijk sprake van verdunde urine. De kreatinine concentratie is afhankelijk van de hoeveelheid vocht dat er is ingenomen. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat de uitscheiding van kreatinine vrijwel constant is, met een lichte verhoging bij de eerste ochtendurine. Daar kreatinine een afvalproduct van de spieren is, is de concentratie in de urine onder andere afhankelijk van leeftijd, geslacht en lichaamsbouw. Zo kan het voorkomen dat de urine van mensen met weinig spierweefsel een relatief lage kreatinine concentratie vertoont. 

Aan de hand van diverse onderzoeken en de richtlijnen van het NIDA (National Institute for Drugs of Abuse) hanteren wij op ons laboratorium de volgende grenzen:

De kreatinine concentratie van ochtendurine is kleiner dan 2,0 mmol/l: Wij stellen dat de urine te ver verdund is om in geval van negatieve uitslagen een conclusie te kunnen trekken. Dit geldt tevens voor de eventueel berekende cannabis/kreatinine ratio.
De urine kan namelijk zover verdund zijn dat eventueel aanwezige drugs zover mee verdund kunnen zijn dat de concentratie hiervan onder de afkapwaarde is gekomen. De verdunning kan veroorzaakt zijn, bijvoorbeeld door veel extra vochtinname (al of niet opzettelijk) of door het toevoegen van water aan het reeds geproduceerde monster.
Bij onderzoeken, uitgevoerd in de Verenigde Staten, is gebleken dat in monsters waarvan vermoed werd dat deze verdund waren, vaker drugs werd aangetroffen dan in monsters die niet verdund waren! Dit geeft aan dat de urinemonsters waarschijnlijk met opzet verdund zijn om gebruik te maskeren.

De kreatinine concentratie is kleiner dan 0,2 mmol/l: Wij stellen dat het monster waarschijnlijk geen urine is.
In de meeste gevallen hebben we te maken met water. Ook wanneer bijvoorbeeld appelsap is ingeleverd zal de concentratie kreatinine <0,2 mmol/l zijn.

Rekening houdend met bovenstaande is het dan ook belangrijk dat u de afnametijd op het aanvraagformulier noteert, en bij voorkeur ochtend urine afneemt.

Cannabis- of kreatinine-concentratie

Het resultaat van de kreatininebepaling wordt tevens gebruikt bij de interpretatie van cannabisuitslagen. Daartoe wordt de cannabis/kreatinine ratio berekend welke tevens vermeld wordt op de rapportage. Cannabis is een stof die lang in de urine aantoonbaar is. Nadat het gebruik gestopt is kan in de daarop volgende weken de concentratie cannabis variëren.

In sommige gevallen is zelfs een stijging in cannabis concentratie waarneembaar zonder dat er van bijgebruik sprake is. De variatie in de cannabis concentratie wordt veelal veroorzaakt door variatie in vochtinname en daarmee de variatie in de geproduceerde hoeveelheid urine. Voor deze vochtinname kunnen we corrigeren door de kreatinine concentratie te meten. Kreatinine wordt redelijk constant uitgescheiden en zal ongeveer evenveel invloed ondervinden van variatie in vochtinname als de uitscheiding van cannabis. Hieronder is een voorbeeld weergegeven van de variatie van de cannabis concentratie en de correctie met behulp van de cannabis/kreatinine ratio. Deze ratio is een maat voor de afname/toename van de cannabis concentratie.

Dag	[cannabis] (ng/ml)	[kreatinine] mmol/l	cannabis/kreatinine ratio
1	200	10,0	20,0
3	175	13,1	13,4
5	125	12,1	10,3
7	87	10,3	8,4
9	78	9,6	8,1
11	115	18,6	6,2
13	65	13,4	4,9
15	99	23,2	4,3
17	53	13,3	4,0
19	44	16,2	2,7
21	198	15,1	13,1
23	51	12,1	4,2
25	26	7,0	3,7
27	78	18,2	4,3

In de tabel en de grafiek zien we op dag 11 een stijging van de cannabis concentratie. Echter ook de kreatinine concentratie is hoger dan de voorgaande dagen. Door berekening van de cannabis/kreatinine ratio kunnen we concluderen dat er ondanks de stijging van de cannabis concentratie geen bijgebruik is daar de ratio daalt. Hetzelfde geldt voor de dagen 15 en 27. Ook hier stijgt de cannabis concentratie maar daalt de ratio of blijft deze vrijwel gelijk.

Op dag 21 echter zien we een stijging van de cannabis concentratie terwijl de kreatinine concentratie normaal is. Berekening van de cannabis/kreatinine ratio leert ons dat deze toeneemt van 2,7 naar 13,1. Er mag hier dan ook geconcludeerd worden dat er sprake is van opnieuw gebruik van cannabis.

Interpretatie cannabisuitslagen, criteria voor bijgebruik

Ons laboratorium hanteert als criterium voor bijgebruik een toename van de cannabis/kreatinine ratio met 50% tussen twee opeenvolgende urinecontroles, ongeacht het aantal dagen/uren dat tussen deze urinecontroles zit.

Een ander criterium dat wij hanteren is de halvering van de halfwaardetijd binnen twee weken na de eerste urinecontrole. De halfwaardetijd is de tijd waarin de cannabis/kreatinine ratio is gehalveerd.
De halfwaardetijd verschilt per persoon, afhankelijk van de hoeveelheid lichaamsvet omdat cannabis wordt opgeslagen in het vetweefsel, maar is maximaal twee weken. Dit betekent dat wanneer er geen cannabis is bijgebruikt de cannabis/kreatinine ratio na twee weken gehalveerd zal zijn.