Inleiding
De internationale term IBD staat voor Inflammatory Bowel Disease (inflammatoire darmziekte). Dat betekent: chronische ontsteking van de darmen. De ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa horen
bij deze groep darmziekten.
Behandeling vindt plaats bij de afdeling Maag-, darm- en leverziekten (MDL).
Oorzaken
De oorzaak van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is nog niet geheel bekend. Waarschijnlijk gaat het ook niet om één aanwijsbare oorzaak, maar zorgen verschillende zaken voor deze chronische darmontsteking.
Auto-immuunziekte
De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn auto-immuunziektes. Bij een auto-immuunziekte gaat er iets mis met de afweer van het lichaam, ons immuunsysteem. Normaal gesproken beschermt onze afweer het lichaam tegen ziekteverwekkers zoals bacteriën. Bij een auto-immuunziekte valt de afweer delen van het eigen lichaam aan.
Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa lukt het ons immuunsysteem niet meer goed om verschil te maken tussen goede en slechte bacteriën in de darmen. Dit kan de ontstoken darmen bij de ziekte van Crohn en colitis verklaren.
Erfelijkheid en omgevingsfactoren
Uit onderzoek blijkt dat erfelijkheid soms en omgevingsfactoren mogelijk een grote rol spelen. Maar er is niet één duidelijke oorzaak. Mensen bij wie een van de ziektes voorkomt in de familie, kunnen een aanleg hebben. Daarnaast spelen omgevingsfactoren zoals voeding en een ‘Westers’ leefpatroon een grote rol. De soorten bacteriën die leven in de darm (microbioom) lijken ook van invloed.
Klachten
De ziekte van Crohn
(klachten verschillen per patiënt):
- diarree of dunnere ontlasting, soms met bloedverlies
- buikpijn
- vermoeidheid
- gewichtsverlies
- bloedarmoede
- vitaminetekorten
Colitis ulcerosa
(klachten verschillen per patiënt):
- diarree, bijna altijd met bloed- en slijmverlies
- buikpijn
- vermoeidheid
- gewichtsverlies
- bloedarmoede
- moeite met ophouden van de ontlasting
Onderzoek
Er zijn verschillende onderzoeken om te weten of je de de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa hebt. Niet alle onderzoeken zijn nodig.
- Bloedonderzoek: we kijken naar bloedarmoede, vitaminetekorten en/of ontsteking.
- Ontlastingsonderzoek: we onderzoeken bij de ontlasting (poep) of het eiwit calprotectine aanwezig is. Is die verhoogd? Dan kun je een darmontsteking hebben. In de ontlasting is ook te zien of de klachten komen door bacteriën, wormen of parasieten.
- Endoscopie: kijkonderzoek van de darm waarbij een stukje weefsel wordt weggehaald om in het laboratorium te onderzoeken.
- MRI-scan: om de dunne darm te onderzoeken en/of om fistels (een opening of kanaaltje tussen de endeldarm en/of anus en de huid) in beeld te brengen.
- Echo van de buik: de organen en bloedvaten in de buik worden met geluidsgolven (echo) onderzocht om te zien of er een verdikking van de darmwand is.
- CT-scan: maakt een dwarsdoorsnede van de buik zodat abcessen (een met pus gevulde zwelling) te zien zijn.
Behandeling
Heb je de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, dan heb je vaak de rest van je leven medicijnen nodig. Die medicijnen zorgen ervoor dat je darmen rustig worden en de ontstekingen verdwijnen. Medicatie is beschikbaar in tabletten, capsules of granulaat (korrels in een zakje), in de vorm van zetpillen of klysma’s, met onderhuidse injecties of een infuus.
De meest voorkomende medicijnen:
- Milde ontstekingsremmers: Mesalazine preparaten: remmen de ontstekingen in de darm en voorkomen nieuwe opvlammingen.
- Krachtige ontstekingsremmers: Corticosteroïden: worden als korte kuur voorgeschreven bij hevige acute aanvallen. Ze remmen de ontstekingen in de darm, maar hebben vaak ook forse bijwerkingen (vooral op de lange termijn).
- Afweer onderdrukkende medicijnen: Immunosuppressiva: remmen het afweersysteem, waardoor minder ontstekingsreacties ontstaan. Deze medicatie wordt vaak voorgeschreven om de ziekte op lange termijn te onderdrukken.
- TNF-alfa blokkerende middelen: biologische geneesmiddelen (biologicals): speciale groep van afweer-onderdrukkende medicijnen die het stofje TNF remmen dat een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van ontstekingen.
- Anti-integrine: wanneer mensen onvoldoende reageren op anti-TNF of dit niet kunnen verdragen, wordt Anti-integrine voorgeschreven; dit werkt meer lokaal in de darm.
- Anti-interleukine: je krijgt dit medicijn als je onvoldoende reageert op andere medicijnen of deze niet goed kunt verdragen. Anti-interleukine blokkeert in het lichaam bepaalde ontstekingsstoffen waardoor klachten zoals diarree en buikpijn afnemen.
- JAK-remmers: JAK’s zijn signaal-eiwitten binnenin de cel en betrokken bij ontstekingen. Janus-kinase (JAK)-remmers zijn kleine moleculen die de activiteit van de Janus-kinasen verminderen. Daardoor nemen ontstekingen in de darm af.
Operatie
Wanneer er vernauwingen in de darm zijn doordat medicijnen niet aanslaan, is soms een operatie nodig. Ook complicaties bij de ontsteking zoals een abces, buikvliesontsteking of een fistel hebben invloed op je behandeling. Dit bespreek je met je arts.
Topklinisch expertisecentrum
Voor IBD-zorg heeft het ETZ de erkenning van Topklinisch expertisecentrum ontvangen van STZ. Dit betekent dat in het ETZ bijzondere kennis en expertise aanwezig is voor patiënten met IBD en voor de verwijzers, 24 uur per dag en zeven dagen per week dezelfde hooggekwalificeerde zorg levert en dat medewerkers voortdurend werken aan verbetering hiervan. Beoordelingscriteria voor deze STZ-erkenning zijn onder andere patiëntgerichtheid, deelname aan professioneel netwerk, wetenschap, multidisciplinaire continuïteit van de patiëntenzorg, innovatie. De erkenning als Topklinisch expertisecentrum geeft dus aan dat er wordt gewerkt in een topklinisch klimaat.
Meer informatie
Maag Lever Darm Stichting:
https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/crohn-ziekte-van/ziekte-crohn-kort/
https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/colitis-ulcerosa/in-het-kort/
Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging Nederland (patiëntvereniging):
https://www.crohn-colitis.nl