Glaucoom is een van de meest voorkomende oorzaken van blindheid in de wereld. Een vaak sluipende aandoening, zodat het belang van vroege ontdekking ervan groot is.
Wat is glaucoom?
Bij glaucoom is er sprake van een chronische voortschrijdende beschadiging van zenuwvezels in de oogzenuw. Dit afsterven van zenuwvezels leidt weer tot uitval van uitlopers van deze zenuwvezels in het netvlies. Vervolgens geeft dit uitval in het gezichtsveld, waardoor in vergevorderd stadium uiteindelijk slechtziendheid en zelfs blindheid kan optreden.
Meestal treedt glaucoom op in beide ogen, al kan het ene oog duidelijk meer zijn aangedaan dan het andere. Glaucoom komt in toenemende mate voor vanaf het veertigste levensjaar. Het is veelal een gevolg bij mensen die aanleg hebben om verhoogde oogdruk te krijgen.
Hoe ontstaat verhoogde oogdruk?
Het oog wordt op spanning gehouden door inwendig oogvocht, kamerwater genoemd. De spanning van het oog wordt oogdruk genoemd. Het kamerwater is nodig voor het in stand houden van de oogdruk, maar ook als voeding voor lens en hoornvlies. Het kamerwater heeft niets te maken met het uitwendige traanvocht.
De aanmaak van kamerwater vindt plaats in het straalvorming lichaam (=corpus ciliare). Het vocht komt dan via de pupilopening in het voorste deel van het oog terecht. Dit deel noemen we de voorste oogkamer. Het is de ruimte tussen iris en hoornvlies. Het kamerwater circuleert in het oog en wordt uiteindelijk afgevoerd in de kamerhoek. Gewoonlijk zijn aanmaak en afvoer van dit kamervocht in evenwicht. Er is een bepaalde normale oogdruk. Verstoring van dit evenwicht tussen aanmaak en afvoer van het kamerwater kan leiden tot een verhoogde oogdruk.
Soorten glaucoom
Er zijn verschillende soorten glaucoom. We hebben ze voor u kort beschreven.
Primair open kamerhoek glaucoom
Primair open kamerhoek glaucoom komt het meeste voor. De exacte oorzaak ervan is niet bekend. Deze vorm van glaucoom kan familiair voorkomen. Bij deze vorm van glaucoom is de kamerhoek wijd open, de oogdruk is meestal verhoogd, maar kan ook normaal zijn. Bij glaucoom met normale oogdruk spreekt men van normale druk glaucoom.
Secundair open kamerhoek glaucoom
Men spreekt van een secundair open kamerhoek glaucoom als de kamerhoek van nature open is, maar waarbij verschillende stoffen de kamerhoek kunnen verstoppen in latere instantie. Voorbeelden van secundair open kamerhoek glaucoom zijn pigmentdispersiesyndroom en pseudo-exfoliatie syndroom.
Nauwe kamerhoek glaucoom
Nauwe kamerhoek glaucoom komt over het algemeen voor bij verziende ogen (kleine ogen met plus-glazen in de bril) naarmate de leeftijd toeneemt. Met het ontstaan van staar op oudere leeftijd wordt ook de lens iets boller in het oog. Daardoor wordt de kamerhoek nog nauwer en kan het oogvocht niet goed worden afgevoerd via de kamerhoek. De oogdruk kan dan flink oplopen.
In enkele gevallen ontstaat er een acute situatie waarbij een totale afsluiting van de afvoer van het oogvocht plaatsvindt. We spreken dan van acuut glaucoom. In geval van een nauwe kamerhoek glaucoom zal preventief een laserbehandeling plaatsvinden om acuut glaucoom in de toekomst te voorkomen.
Bijzondere vormen van glaucoom
- aangeboren glaucoom
- glaucoom op kinderleeftijd
- glaucoom na bijzondere oogoperatie zoals na een netvliesloslating
- glaucoom ten gevolge van littekenweefsel na een oogongeval
- glaucoom na een bloedvatafsluiting in het oog
- glaucoom bij ernstige netvliesafwijkingen
- glaucoom bij diabetes mellitus
Oculaire hypertensie
Het kan voorkomen dat de oogdruk verhoogd is, maar dat er bij verder onderzoek geen afwijkingen worden gevonden. Dan spreekt men niet van glaucoom maar van oculaire hypertensie. Mensen die alleen een verhoogde oogdruk hebben, worden regelmatig gecontroleerd door de oogarts. Bij een aantal mensen blijven de ogen verder onaangetast door de verhoogde oogdruk, een aantal mensen ontwikkeld na verloop van tijd glaucoom. Er wordt geprobeerd in te schatten of er glaucomateuze schade ontstaat in de loop van de tijd. Bij aanwijzingen dat de verhoogde oogdruk leidt tot schade, dan probeert men progressie - het ontstaan van schade - af te remmen en het liefst te voorkomen door behandeling zoals beschreven onder ' behandeling van glaucoom'. Eenmaal ontstane schade kan niet worden herstelt.
Risico op glaucoom
Er zijn bij het ontstaan van glaucoom een aantal risicofactoren, die meespelen in de mate van ontstaan en progressie van de afwijkingen:
- de oogdruk: de oogdruk is een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontstaan van glaucoom. Naarmate de oogdruk sterker verhoogd is, is de kans op het ontstaan van en de snelheid van toename van de afwijkingen groter.
- leeftijd: het optreden van glaucoom neemt toe met de leeftijd.
- familie: als glaucoom voorkomt bij een eerstegraads familielid (ouder/ broer/ zus) loopt een persoon ongeveer 10 keer zoveel kans op het ontwikkelen van glaucoom dan wanneer er geen glaucoom voorkomt bij de eerstegraads familieleden. Het gaat dan vooral om open kamerhoek glaucoom.
- bijziendheid: bij bijziende mensen, zij dragen brillen of contactlenzen met een min-correctie, komt glaucoom frequenter voor. Er lijkt vaak een relatie te zijn met een dunner hoornvlies, hetgeen vaker voorkomt bij hogere bijziendheid.
- verziendheid: hier gaat het om anatomisch kleinere ogen, die gecorrigeerd worden met plus-glazen. Deze ogen ontwikkelen vaker in de loop van het leven nauwe kamerhoek glaucoom, omdat de structuren in het oog dichter op elkaar zitten.
- lage bloeddruk: lage bloeddruk geeft een verstoorde balans tussen de druk in het oog en de tegendruk vanuit de bloedvaten, waardoor de perfusiedruk (druk waarmee de doorbloeding rond de zenuwvezels plaatsvindt) van de oogzenuw afneemt.
- migraine
- winterhanden/-voeten: dit zijn uitingen van vaatspasmen. Mensen bekend met deze aandoeningen hebben meer kans op voortschrijden van glaucoom.
- veel bloedverlies: veel bloedverlies bij een ongeval of tijdens een grote operatie leidt tot tijdelijk zuurstofgebrek in de weefsels, ook in de oogzenuw. In deze periode kunnen zenuwvezels als gevolg hiervan afsterven, zodat het tot gezichtsvelduitval leidt, als ware de oogdruk te hoog geweest.
- duiken: bijvoorbeeld beroepsmatig duiken geeft veranderde drukgradiënten onder water die kunnen leiden tot glaucomateuze uitval, als het oog er gevoelig voor is. Dit komt sporadisch voor.
- diabetes en hoge bloeddruk: bij mensen met diabetes komt frequenter glaucoom voor. Echter over de relatie van diabetes en hoge bloeddruk met glaucoom is de wetenschappelijke literatuur niet een duidig.
- Afrikaanse afkomst: bij mensen van Afrikaanse afkomst komt glaucoom vaker voor en verloopt het glaucoom progressiever.
Onderzoek bij verdenking op glaucoom
Tijdens het eerste oogheelkundig onderzoek worden standaard een aantal vragen gesteld en een aantal metingen verricht:
- de gezichtsscherpte wordt bepaald
- de oogdruk wordt gemeten
- met de spleetlamp wordt het oog bekeken. De pupil wordt middels oogdruppels verwijd, zodat het achterste binnenste gedeelte van het oog beter te onderzoeken is met de spleetlamp
Bij afwijkingen of verdenking op glaucoom wordt een aanvullende afspraak gemaakt om een aantal extra onderzoeken te doen, al naar gelang er indicatie voor is. Al deze onderzoeken in combinatie met de risicofactoren en overige gezondheid van de persoon in kwestie geven een totaalplaatje. Op basis hiervan wordt door de oogarts ingeschat hoe de actuele situatie is en of er behandeling nodig is.
- de centrale hoornvliesdikte wordt bepaald
- de dikte van de zenuwvezellaag rond de oogzenuw wordt gemeten
- een gezichtsveldonderzoek wordt verricht
- de kamerhoek wordt bekeken
- een extra oogdrukmeting vindt plaats
Behandeling van glaucoom
Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat het verlagen van de oogdruk leidt tot afremmen van het ontwikkelen van glaucoomschade.
Glaucoom wordt in eerste instantie behandeld met oogdruppels (of in een enkel geval met tabletten). Soms is een combinatie van meerdere oogdruppels nodig om de oogdruk omlaag te brengen. Wanneer de oogdruk niet voldoende daalt met oogdruppels, kan een deel van de patiënten behandeld worden met een laser. Wanneer met oogdruppels en/of laserbehandeling de oogdruk onvoldoende daalt, is een operatie nodig.
Vragen?
Als u nog vragen hebt, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Oogheelkunde.